Kariyere İlişkin Güncel Sorunlar

Çalışma hayatı kazanılan deneyimler veya maddi boyutla sınırlı kalmıyor. Kişi üzerinde oluşan baskın karakterler ilerleyen süreçte kariyere ilişkin sorunların doğmasına sebebiyet vermekte. Bu yazıda sıkça karşılaşılan kariyer sorunlarının tanımlamalarına yer vermek istedim. Ders notlarımdan edindiğim kesitleri diğer bir yazımda sizlerle paylaşacağım.

Çağımızın koşulları; çalışma ilişkilerinde ve biçimlerinde, hem organizasyonlar hem de çalışanlar açısından önemli değişiklikler yaratmıştır. Organizasyon yapılarından, çalışma saatlerine; iş güvencesinden, kariyer tercihlerine kadar birçok konuda geleneksel yaklaşımlardan uzaklaşılmıştır. Konu bireysel açıdan ele alındığında; çalışanların kariyerleri ile ilgili yeni, bir takım güncel sorunlarla karşı karşıya oldukları görülmektedir. Kariyere ilişkin güncel sorunları şu şekilde belirtebiliriz.

1) Cam Tavan

Uluslar arası Çalışma Örgütünün(ILO) yaptığı araştırmalar doğrultusunda; kadınların toplam çalışanların %40’ını oluşturduğu, işsizlik oranlarının erkek çalışanlara göre daha yüksek olduğu ve yoğun olarak çalışma koşullarının kötü ve işten çıkarılmanın kolay olduğu işlerde çalıştıkları görülmektedir. Konuyu ülkemiz açısından irdelediğimizde de, durumun pek  de iç açıcı olduğunu söylememiz mümkün değildir. Makro açıdan ortaya çıkan durumun yanı sıra; mikro açıdan organizasyonlar düzeyinde bakıldığında da kadın çalışanların, özellikle üst yönetim kademelerinde ilerlemenin daha kısıtlı olduğu görülmektedir. Kadınların üst kademelerde yer alamamasına çeşitli gerekçeler ile sürülmektedir.

·         Kadınların çocuk büyütmek için kariyerlerine ara vermeleri veya durdurmaları,

·         Kadın çalışanların aile ve meslek yaşamı sorumluluklarını dengeleme arayışları,

·         Başarılı kadınların kendi işlerini kurup, bağımsız çalışma istekleri…

Cam tavan kavramı, kadın çalışanların organizasyonun üst düzey kademelerine ilerlemelerini engelleyen, görülmeyen ve geçilemeyen engelleri tanımlamaktadır. Bu engellerin, kadınların bu noktalarda başarılı olamama olasılıkları değil, sadece kadın olmalarından dolayı çıkartıldığı söylentiler arasındadır. Diğer bir deyişle cam tavan, organizasyonlarda üst yönetim pozisyonları için kadınlara konan keyfi bir engeldir. Bu engeller kadınların eğitim düzeyi, performansı, fiziksel görünümü veya yetenekleri gibi özelliklerine bakılmaksızın, cinsiyetlere bağlı olarak ortaya çıkarılmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalarda organizasyonda terfi etmeyi bekleyen kadınların, bunun gerçekleşmemesi durumunda uğradıkları hayal kırıklıkları vurgulanmaktadır. Bu aşamada görünmez engellerle karşılaşan kadınların hevesleri kaybolmakta, bu konuda başarılı olmanın olanaksızlığını kabullenmekte ya işten ayrılmakta ya da kariyer ilerlemelerine yönelik çabalarından vazgeçmektedirler. Cam tavan görünmez bir unsur olarak hep var olmakta ve özellikle kadın çalışanların ilerlemelerinde karşılarına çıkacak belirgin bir hal almaktadır.

2) Çift Kariyerli Eşler

Ekonomik koşullar gereği; evli çiftlerin büyük çoğunluğu karı koca ikisi birden çalışmaktadırlar. Bu durum, çiftlerin özel yaşamlarında olduğu gibi iş yaşamlarında da bir takım sorunlara yol açmaktadır. Her iki taraf da kendi kariyeri yolunda çizdiği hedefler doğrultusunda ilerlemeyi planlamaktadır. Bazı durumlarda yolları çakışmakta ve herhangi birinin kariyerinin devamı, diğerinin kariyerine engel olabilmektedir. Öte yandan, özellikle kadın açısından çocuk ve benzeri ailevi sorumluluklarda kariyer sürecinde etkili olabilmekte, bir engel yaratabilmektedir.

Bu tip kariyere sahip çiftleri 3 grup altında toplamak mümkündür;

a)      Aynı işletmede aynı kariyeri izleyen çiftler,

b)      Aynı işletmede farklı kariyeri izleyen çiftler,

c)       Farklı işletmelerde benzer veya farklı kariyer tercihleri olan eşler.

3) Çift Kariyerlilik

Bireyin iki farklı kariyer alanında da ilerlemesini ifade etmektedir. Çalıştığı her iki iş de belirli bir uzmanlık, deneyim gerektiriyor ve bunun karşılığında da her ikisi de; bireye unvan, statü ve kariyer sağlıyorsa burada çift kariyerlikten söz etmek mümkün olacaktır. Böylesi bir durumda; her iki kariyer yolunda da ilerlemeye çalışan kişi açısında, bir takım sorunlar ortaya çıkacaktır. Çabasını her iki kariyere paylaştırmaya çalışacak kişi başarıya ulaşmakta zorlanacaktır. Burada kişinin daha çok ilgi duyduğu, hoşlandığı kariyer basamağında ilerlemesi onu başarıya götürecek, iş tatminini ve motivasyonunu arttıracaktır.

4) Ay Işığı Sorunu

Bir kimsenin gelir yetersizliği nedeniyle, esas işinin yerine ikinci ve hatta üçüncü bir işte çalışmasını ifade etmektedir. Örneğin; Bir lise öğretmeni bunun yanı sıra hem kendi hesabına özel ders veriyor hem de ayrıca bir dershanede çalışıyorsa “ ay ışığı” nda demektir. Buradaki sorun; esas işinde kullanılması gereken enerjiyi başka işlerde harcamasıdır. Bunun sonucunda kişinin performansının düşmesi işe geç gelme, erken ayrılma, devamsızlık ve iş bağlılığının düşmesi gibi olumsuz göstergeler ortaya çıkmaktadır. Bu durumda da işletmeler tarafından onaylanmamakta ve kariyer yolunda birey açısından engeller yaratmaktadır.